چه فلسفه زیبایی است خلقت ادم...

چه فلسفه زیبایی است خلقت ادم...

�کنت کنزاً مخفیاً و احببت ان اعرف� گنجی مخفی و مجهول بودم و دوست داشتم شناخته  گردم.(حدیث معروف از پیامبر از زبان خدا)

خدای اسلام� خدای واحد و متکبر و پر جبروت جهان و نیازمندی؟شگفتا که این چه سخنی است؟ این چه نیازی است؟ اما این هست� ان را اندیشمندان خدا شناس بزرگی گفته اند� این جمله که از زبان خدا امده است حدیثی است بسیار معروف از پیامبر و همه بر انندکه چنین نیازی خدارا بر ان داشت که دست به خلقت ادم زند� خود را در این افرینش بزرگ و شگفتی که خود بر پا داشته بود غریب یافت� در صحرا های بی مرز و ساکت اسمان ها و در بیابان خلوت و خاموش فضاهای بی پایان و بر روی اجرام کور و کدر اسمانی و بر سطح خاک� همه جا تنها یافت� با همه چیز بیگانه و ناهمجنس� با که میتوانست بگوید و بشنود؟ اسمان ها او را نمیشناختندو فرشتگان که همه نزدیکان و خاصان خاص او بودند و پرستنده ی او و هیچ یک را سر از اطاعت وی بیرون نبود او را �حس� نمیکردند� او را در نمی یافتند� او را پرستش میکردند اما او را نمیشناختند� فرشته عشق نمیداند تنها پرستش میداند و این خدا را بس نیست� فرشته هرگز گناه نمیکند� عصیان نمیکند�در برابر اراده خداوندی تسلیم تسلیم است� اقتضای سرشتش تسلیم و رضای اواست�اما خدا ترجیح داد که در این عالم به جای او کسی باشد که خدا را و ان همه زیبایی های خدا را بشناسد و فهم کند هرچند که گناه کند� گاه عصیان کند� گاه نه بر رضای خداوند کار کند� یکسره در اختیاره اراده ی خداوند نباشد�دنیا نیز نیمی از او را در تملک خویش داشته باشد...و از این رو ادم را برگزید�این موجود ثنوی را� این که جسمش از ان خاک است�زمین است�از ان�حمٲ مسنون� است( لجن�خاک�گل) و نیمی دیگرش�روحش�از نطفه روح خداست� روحش روح خود خداست.�و نفخت فیه من روحی�(و در او از روح خویش دمیدم) و انگاه که ادم این موجود ثنوی را افرید� از شادی� شادی از انکه دیگر تنها نیست�دیگر �مجهول� نیست� فرمود که فرشتگانش در برابر او به سجده افتند و در اینجا است که خداوند به قد و بالای این اشنای خویش مینگرد و از شوق فریاد بر می اورد که : فتبارک ﷲ احسن الخالقین!!

چه فلسفه زیبایی است خلقت ادم!

و خدا پس از خلق ادم� این موجودی که روحش از نفخه ی روح اوست و جسمش از گل متعفن و بدبو یا گل خشک شده ی رسوبی نام ها�اسماﺀ�را به وی می اموزد و سپس ان �امانت�را بر زمین و اسمان ها عرضه میکند همه از برداشتنش سر باز میزننئ و ادم بر میدارد! فرشتگان زبان به اعتراض میگشایند که این کیست که افریده ای؟ ما در برابر تو  همواره در رکوع و سجودیم و جز بر اراده تو نمیرویم و سرشتمان از �اتش بی دود�است و ادم در زمین فساد میکند و هر لحظه عصیان میکند و هر روز اتش خشم تو را می افروزد و نیمش از ان زمین است;چرا او را برگزیدی؟ چرا از ما میخواهی که در برابرش به خاک افتیم؟ ان امانت چیست که خدا تنها به انسان داد؟ ادم بر گرفت و زمین و اسمان و فرشتگان نگرفتند؟ ان اسم ها چه بودند که خدا به انسان اموخت؟ ان نفخه (دم) چه بود که خدا لبانش را بر لبان کالبد خاکی ادم گذاشت و در او دمید و زنده اش کرد؟

مفسران هریک چیزی در پاسخ این پرسش ها گفته اند اما من که خود را بهترین مفسر این داستان میدانم و در برابر زیبایی های فلسفه قصه خلقت انسان سالها است گیج شده ام و ان را عمیقانه میشناسم بر انم که ان امانت که خدا به ادم سپرد� طلسم مرموزی �است که ادم در خدا یافت�کشف کرد و خدا به پاس این هوشیاری و اشنایی�طلسم راز پنهان خویش را به خود ادم به امانت سپرد زیرا خدا میدانست که جز او از میان همه موجودات و فرشتگان و کائنات کسی که ان را بخواند نیست� و ان اسماء که خداوند به انسان اموخت کلید های رمز خواندن ان طلسم است تا انسان با زبان خاص خدا اشنا شود و از ان پس با ان زبان که جز ادم در نمی یابد با وی سخن خواهد گفت و ان درخت ممنوع که خدا ادم را از نزدیک شدن بدان  بازداشت گندم نبود� افیون مرموز و معجون اسرار امیز و مسمومی بود که تا خورد�بهشت� در پیش چشم ادم زمین شد یعنی با اعتیان به ان همه خرمی ها و شیرینی ها و لذت ها و شادی ها و سرگرمی ها و کیف و عیش های بهشت در نظر ادمبی معنی و بی مزه و بی رنگ  و بو و خنک و بیهوده گشت و این  است معنی رانده شدن ادم از بهشت و در افتادنش به زمین. انکه طعم ان میوهء ممنوعه را بچشد بهشت برایش زمینی زشت میگردد. ان که ان گل صوفی ببوید گل ها همه گل های کاغذی میشوندو...

و در این فلسفه  انچه سخت زیباست و کسی بدان پی نبرده است این ایه ی تورات است که در اسلام نیز تایید شده است که �خداوند انسان را شبیهخودش ساخت!�و این خود پیوند شگفتخدا و انسان را بر همه ی کائنات مجهول  است و فرشتگان هنوز از ان در شگفت اند روشن میسازد. خدا�این یگانه پر جبروتو مغروری که بر عرش استغنای بلندش تکیه دارد و هستی را بازیچه کوچک خود می شمارد�در گوشه از این جهان�این سرزمین بزرگی کهخود را در ان با همه ی اقتدار غریب یافته است�موجودی را بر همه برگزیده است که نیمیش از جوهر خود اوست �از دم پاک او;چرا؟زیرا در میان همه این کائناتت و موجوداتدر همه این هستی�تنها چهره او را ب خود اشنا میبیند�او را با خود خویشاوند می یابد و تنها اوست که میان خود و او شباهت عجیب و باور نکردنی حس میکند�اوست که امانت دار وی است.

اوست که با اینکه نیمی اش از ان زمین است�با اینکه همیشه در دست اراده خداوند نیست�با اینکه همیشه عصیان می کند�گناه میکند�او را به خشم می اورد� می ازارد�اما با این همه او را دوست می دارد.زیرا تنها و تنها اوست که می تواند خدا را بشناسد�خدایی خدا را احساس کند�با زبان خدا اشنا باشد �با او سخن بگوید�و بالاخره اوست که می تواند در کنار خدا�با خدا که در تنهایی هراس انگیزوعظیم و ساکتش�در خلوت بی پایان اسمان ها غریب مانده است زانو به زانو بنشیند و با او انس بندد و خدا با او انس گردد و از این روست که ادم را �انسان� نامیده است و همه میدانند که انسان از �انس� مشتق است.چنین نپنداری که اینها خیالات  شخصی من است و جز من کسی ازین مقوله سخن نگفته است حافظ همین ایات را تفسیر می کند که:

          در ازل پرتو حسنت ز تجلی دم زد                  عشق پیدا شد و اتش به همه عالم زد

جلوه ای کرد رخش دید ملک عشق نداشت               عین اتش شد ازین غیرت و بر ادم زد

عقل می خواست کزان شعله چراغ افروزد                 برق غیرت بدرخشید و جهان بر هم زد...

و نیز:

دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند

                                            گل ادم بسرشتند و به پیمانه زدند(خلقت ادم)

اسمان با رامانت نتوانست کشید

                                      قرعه فال به نام من بیگانه زدند...

دکتر علی شریعتی.

                                                                                       برگرفته از کتاب گفتگوهای تنهایی:جلد1